Thomas Friedman trích dẫn Michael Sandel lo ngại xu hướng biến mọi mặt của xã hội thành thị trường:
"Over the last three decades,” he states, “we have drifted from having a market economy to becoming a market society. A market economy is a tool — a valuable and effective tool — for organizing productive activity. But a ‘market society’ is a place where everything is up for sale. It is a way of life where market values govern every sphere of life."
Hình như ở VN dù chưa hoàn toàn có "market economy" đúng nghĩa nhưng "market society" đã rất phát triển và rất tinh vi.
http://www.nytimes.com/2012/05/13/opinion/sunday/friedman-this-column-is-not-sponsored-by-anyone.html
Em thích mấy bài giảng về đạo đức của ông Sandel này. Có khi sẽ mua cuốn sách mới về gặm xem sao :D !
ReplyDeleteVì vậy nhà nước mới không nên can thiệp vào thị trường. Vì càng can thiệp họ lại càng tự biến mình thành một bộ phận của thị trường mà thôi.
ReplyDeleteEm nghĩ vai trò càng nhỏ của nhà nước sẽ càng tốt cho thị trường.
Tất nhiên là nhà nước không can thiệp ạ. Vấn đề ở đây là thị trường từ một công cụ biến thành một môi trường, nơi mà mọi thứ đều có thể bị đem bán, ví dụ như tên sân vận động.
ReplyDeleteMarket society ở TQ: https://plus.google.com/u/0/112488760986970926997/posts/4w94vPJjg8H
ReplyDeleteEm không cho rằng điều đó mang lại rũi do gì về đạo đức. Thị trường tự nó sẽ là công cụ thích hợp nhất , mạnh mẽ nhất đem lại hạnh phúc cho con người.
ReplyDeleteChỉ có sự can thiệp chủ quan của nhà nước ngăn cấm thị trường phát triển mới gây hại mà thôi. Việc bạn có thể mua được 1 dự luật nào đó, là do nhà nước còn cái quyền ban hành nó chứ không phải do lỗi của các động lực thị trường.
PS: nhiều người dùng các lý luận về đạo đức để công kích thị trường. Chẳng qua họ lo sợ sự phát triển của trật tự tự phát của thị trường mà thôi.
Thay hãng thuốc lá bằng hãng sản xuất phim cấp ba xem sao nhỉ :-?. Hoặc là một hãng sản xuất vũ khí. Cái "không rủi ro đạo đức" của bạn nghe chừng khá xa xỉ.
ReplyDeleteEm đâu có nói nhà nước không tồn tại. Nhưng cần phải co hẹp chúng ở mức duy lý được. Thậm chí có thể dao phó dần trách nhiệm của nó cho thị trường. Thí dụ , mọi người đều cho là cần quản lý thực phẩm và dược phẩm. Nhưng nếu thay FDA bằng một loạt các công ty tư nhân có phải tốt hơn không ? Chúng phải cạnh tranh nhau để có được một bộ tiêu chuẩn tốt nhất , được xã hội sử dụng nhiều nhất. Thay vì đóng thuế và sử dụng ngân sách kém hiệu quả , chúng ta chỉ cần trả tiền cho đơn vị tốt nhất.
ReplyDeleteNhắc đến súng đạn , chính quyền lực của chính quyền mới khiến chiến tranh lan tràn. Ta thấy rõ ràng thị trường tự do đã hạn chế chiến tranh tốt như thế nào ? Từ khi thế giới coi kinh tế thị trường là công cụ tốt nhất để phát triển , thì nguy cơ của các cuộc chiến tranh cũng lùi xa theo. Giờ đây mối quan hệ khăng khít về quyền lợi đã khiến các quốc gia không thể phát động chiến tranh một cách dễ dàng như trước.
Thậm chí việc xóa bỏ các CB cũng là một cách tốt để loại bỏ hoàn toàn chiến tranh.
Thế nếu một cái FPD 'phẩy' đó do tư nhân nắm giữ lại quay ra thỏa hiệp với tư nhân thì sao? Chưa kể có thể có quá nhiều chuẩn cạnh tranh với nhau.
ReplyDeleteTuy nhiên, đấy không phải là điều chúng ta đang bàn ở đây. Nếu bạn đã đọc bài bác Giang Le dẫn thì bạn phải hiểu chứ nhỉ. Vấn đề là tiền có thể mua được quá nhiều thứ chứ không phải là nhà nước tham gia hay không tham gia. Chuyện chiến tranh tôi càng không muốn tranh luận với bạn.
Bác vẩn chưa hiểu vấn đề ? Em có quan điểm trái ngược với tác giả. Việc mua được những thứ gì sẽ có hại cho xã hội ? Sân vận động ư ? Tàu điện ngầm ? Hay FED ?. Muốn thay đổi việc này liệu tác giả có cách nào tốt hơn là dùng bàn tay của nhà nước.
ReplyDeleteSự mỡ rộng của thị trường là đúng đắn và tất yếu. Một số viện dẫn những rủi ro đạo đức để nói , nhưng em không thấy thuyết phục. Những thứ đó phần lớn do sự yếu kém của nhà nước gây ra. Thí dụ : việc bạn có thể mua được 1 đạo luật thì đó là lỗi của nhà nước chứ không phải của thị trường. Và điều đó tạo nên sự bất công , chứ không phải việc bạn mua tàu ngầm hay sân vận động là bất công.
Mại dâm cũng vậy , bạn coi nó là xấu về mặt đạo đức. Nhưng lỗi của việc để tình trạng này diễn ra là do nhà nước. Cách tốt nhất , nhà nước nên để thị trường quyết định và duy trì những luật lệ tối thiểu như khám sức khỏe định kỳ cho gái mại dâm chẳng hặn. Sự tồn tại của thị trường mại dâm là quyết định của thị trường , nếu thị trường thấy việc tồn tại của hoạt động mại dâm là không tốt , tự khắc thị trường sẽ bị thu hẹp lại. Ngược lại , nếu nó mang lại phúc lợi cho xã hội , nó sẽ được mỡ rộng.
Akari nghèo mạt rệp/le gia: Thảo luận của các bạn rất thú vị nhưng có lẽ các bạn quên cái "key point" tôi muốn nêu ra: ở VN (và TQ) market society đã rất phát triển mà chưa cần market economy như Mỹ. Tất nhiên vai trò của nhà nước ở VN/TQ trong mọi mặt quá lớn và cần phải thu nhỏ lại, nhưng tôi không chắc market society ở VN sẽ thay đổi mà cho rằng marketization sẽ càng ngày càng thâm nhập nhiều hơn vào các hoạt động phi kinh tế trong xã hội của VN. Điều đó tốt hay xấu tùy vào phạm trù đạo đức của từng người, quan điểm của Sandel/Friedman là không nên có quá nhiều marketization trong xã hội. Tất nhiên những người theo quan điểm libertarian như Ron Paul hay Austrian sẽ phản đối Sandel/Friedman, tôi không nghĩ có một chuẩn mực mà mọi người có thể đồng thuận.
ReplyDeleteQuan điểm cá nhân tôi là một cơ chế xã hội "tốt" (theo nghĩa trong bài này là ít hay nhiều marketization trong xã hội) phải đảm bảo được tính sustainability và stability, những khái niệm về value hay ethics chỉ là tương đối vì về lâu dài quan điểm con người có thể thay đổi theo môi trường xã hội và giáo dục. Bây giờ có ai chấp nhận quan điểm "Quân xử thần tử, thần bất tử, bất trung" nữa đâu nhưng mấy trăm năm trước đó là chuẩn mực xã hội. Có điều cái chuẩn mực đó (trong một hệ thống values/ethics) làm xã hội trì trệ và cuối cùng phải ra đi nhường chỗ cho những thứ như tự do/bình đẳng/bác ái. Thế nên khi đánh giá vấn đề market society tôi không quá critical như Sandel/Friedman dù tôi có value system khá tương đồng với họ. Điều mà tôi lo ngại cho một xã hội như vậy là concentration of wealth sẽ rất dể dẫn đến bất ổn, nghĩa là với tôi nó có nhiều khả năng không đảm bảo được 2 yếu tố stability và sustainability về lâu dài.
Cảm ơn bác Giang Le đã nhắc.
ReplyDeleteSandel trong mấy bài giảng về Justice của mình có trình bày quan điểm quyền làm chủ bản thân của mỗi cá nhân dẫn tới việc thu thuế của chính phủ là sai trái / cưỡng ép. Nhưng nếu không có redistribution thì concentration of wealth sẽ càng nghiêm trọng.
Nhưng cuối cùng thì 'bọn tư bản dãy chết' hay là 'xứ thiên đường' stable và sustainable hơn nhỉ :D?