Chương 2 có một số chi tiết làm tôi phải thay đổi nhận xét trước đó cho rằng "bên thắng cuộc" thiếu sự chuẩn bị cho ngày chiến thắng và thời hậu chiến. Ngay từ khi Trung ương cục còn ở R, những ngày cuối tháng 4/1975, họ đã chuẩn bị những mênh lệnh của Uỷ ban quân quản sau khi chiếm được SG. Trước đó Bộ Chính trị đã xác định kế hoạch sẽ tập trung cải tạo, hay nói trắng ra là bắt nhốt, những sĩ quan và quan chức cao cấp của VNCH dài hạn. Dù có bênh vực Võ Văn Kiệt đến mấy, HĐ cũng phải để ông này thừa nhận đã tham gia vào kế hoạch tung tin hoả mù để các sĩ quan VNCH tin rằng cải tạo chỉ kéo dài 1 tháng.
Khác với các chính sách khác đối với miền Nam và cho cả VN trong những chương sau, trong chương này HĐ không chỉ ra được tên tuổi cụ thể của người đề xướng chính sách cải tạo dài hạn này. Mặc dù với quyền lực bao phủ lúc đó Lê Duẩn chắc chắn là người có tiếng nói quyết định, nhưng những cái tên khác như Trường Chinh, Lê Đức Thọ và giới quân nhân, đặc biệt là Võ Nguyên Giáp, thì sao? Chính sách này hoàn toàn là của VN hay có tham khảo kinh nghiệm LX, TQ? Có lẽ trong số lãnh đạo cao cấp VN mới chỉ có Võ Văn Kiệt phần nào ân hận về chính sách cải tạo dài hạn này. Cho đến nay vẫn có nhiều người cho rằng tống giam các "sĩ quan Nguỵ" sau 30/04/1975 là một chính sách đúng, hay ít ra là cần thiết để đảm bảo an ninh và bảo vệ chính quyền vừa giành được.
Nhưng chính điều này cho thấy bản thân "bên thắng cuộc" không tự tin về "chính nghĩa giải phóng" của mình. Trong cuộc Tổng Tấn công và Nổi dậy Mùa Xuân 1975, cái vế "nổi dậy" gần như vắng bóng, giống như trong Mậu Thân 1968. Người dân miền Nam thực sự chán ngán chiến tranh nhưng có thực họ nghĩ miền Bắc/Mặt trận kéo về "giải phóng" họ? Binh lính VNCH có thực chỉ là tay sai cho Mỹ nên khi hiểu ra chính nghĩa sẽ không chống đối? Những người lãnh đạo ở HN đã có kinh nghiệm với Quốc Dân Đảng, Việc Quốc, Việt Cách sau tháng 8/1945, họ thừa hiểu rằng chỉ có "bạo lực cách mạng" và "chuyên chính vô sản" mới bảo vệ được thành quả của họ. Nói cho công bằng dù sao "cải tạo dài hạn" cũng là một biện pháp nhẹ nhàng nhất trong các thang bậc "bạo lực cách mạng", ít nhất so với những gì Stalin đã làm với những người cộng tác với Đức Quốc xã ở các vùng bị chiếm.
Mặc dù không nói ra, HĐ ngầm trách Dương Văn Minh đã không làm gì để bảo vệ hay ít ra làm giảm bớt sự trừng phạt của phe thắng trận đối với binh lính của mình. Ông chấp nhận đi vào lịch sử với tư cách một bại tướng phải chấp nhận đầu hàng vô điều kiện, có thể vì lý do cao cả muốn tránh hai bên đổ máu thêm vào giờ thứ 25 và giữ nguyên vẹn SG, nhưng ông chỉ ký được "sự vụ lệnh" duy nhất cho phép tàu Việt nam Thương tín di tản (trong khi Việt cộng Phạm Xuân Ẩn lại giúp cho Trần Kim Tuyến ra đi chỉ vì tình nghĩa). Thật trớ trêu là mặc dù trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến phía Mỹ đã tìm cách di tản những nhân viên người Việt có "rủi ro cao" (dù có những kế hoạch di tản bị thất bại như trong footnote 48), không có bằng chứng nào cho thấy họ đã tìm cách gây sức ép với phía VN chấm dứt chương trình cải tạo dài hạn trong các cuộc đàm phán nối lại quan hệ ngoại giao ngay sau cuộc chiến. Bên thua cuộc đã hầu như bị thế giới lãng quên sau ngày 30/04/1975, họ chỉ được biết đến khi làn sóng vượt biên gia tăng sau này.
Chương 2 không tránh khỏi có những hạt sạn như chi tiết về Đặng Hoàng Hà hay số liệu về số tướng VNCH phải đi học tập cải tạo. Nhưng chương này rất thành công tạo ra cảm giác u ám, bất an trong xã hội miền Nam lúc đó. Mặc dù chính sách bắt tù đày dài hạn với danh nghĩa cải tạo đã bị HĐ bóc trần, tôi vẫn có cảm giác HĐ đã viết nhẹ hơn những gì thực sự xảy ra. Không một thống kê về số người đi cải tạo bị chết ngoài một số ví dụ lẻ tẻ, không có số liệu hay thậm chí hồi ức về những vụ trốn trại thành công và bất thành. Tôi rất tò mò muốn biết những người quản giáo các trại cải tạo bây giờ suy nghĩ thế nào về thời gian đó, giá như HĐ có thể phỏng vấn ai đó.
No comments:
Post a Comment