Những ai ở LX cuối thập kỷ 1980 - đầu 1990 hẳn còn nhớ Eduard Shevardnadze, vị bộ trưởng Ngoại giao Xô Viết cuối...

Những ai ở LX cuối thập kỷ 1980 - đầu 1990 hẳn còn nhớ Eduard Shevardnadze, vị bộ trưởng Ngoại giao Xô Viết cuối cùng và là cánh tay phải của Mikhail Gorbachov. Ông vừa qua đời tuần trước.

Rất thành công chống tham nhũng và cải tổ Gruzia (Georgia) trong những năm 1970 khi ông là bí thư thứ nhất của nước cộng hoà này, Shevardnadze được Gorbachov kéo về Moscow để giúp công cuộc cải tổ LX với Perestroika và Glasnost. Dù ít được nhắc đến, Shevvy (tên thân mật của Shevardnadze) có vai trò rất quan trọng trong việc chấm dứt chiến tranh lạnh và tháo xiềng xích cho Đông Âu mà đỉnh điểm là sự sụp đổ của bức tường Berlin.

Sau khi LX tan rã Shevardnadze trở về quê hương trở thành tổng thống Gruzia từ năm 1995. Một lần nữa ông đã ổn định được đất nước đưa Gruzia thành một đồng minh của phương Tây ngay sát nách Nga. Đáng tiếc là dù rất trong sạch và có nhiều kinh nghiệm chống tham nhũng từ thời Xô viết, Shevardnadze đã dần trở nên độc đoán và mất khả năng kiểm soát các nhóm lợi ích trong chế độ mới. Càng về cuối cuộc đời chính trị của mình Shevardnadze càng xa rời các nguyên tắc dân chủ và cuối cùng bị lật đổ bởi cuộc Cách mạng Hoa hồng năm 2003 sau khi ông đạo diễn một cuộc bầu cử gian lận.

Cuộc đời Shevardnadze và của nhiều lãnh tụ khác, như có người nhận xét, không thể xếp hẳn vào một phía tốt hay xấu. Ông đã từng là người cấp tiến, cải tổ, có công lao rất lớn cho LX và Gruzia nhưng cuối cùng vẫn không thoát được mẫu hình cộng sản. Sau khi bị lật đổ Shevardnadze đã nuối tiếc thốt lên: "Too much democracy was a mistake".

Nếu sau này VN có thay đổi chế độ, nhiều khả năng cuộc cách mạng đó sẽ được dẫn dắt bởi một lãnh tụ cựu cộng sản trong sạch và có tâm (một Nguyễn Bá Thanh nào đó). Bài học của Gruzia qua cuộc đời Shevardnadze cho thấy các lãnh tụ dù vì dân vì nước đến đâu cũng có thể có lúc thoái hoá. Điều quan trọng là thể chế chính trị phải resilient trước những lãnh tụ như vậy, nghĩa là người dân phải thực sự có quyền thay đổi lãnh tụ nếu người đó không còn phù hợp. Biết vậy nhưng thực tế không hề dễ.
http://www.economist.com/news/obituary/21606711-eduard-shevardnadze-soviet-foreign-minister-and-then-president-georgia-died-july-7th