Hội đồng quản trị của một công ty là một nhóm người đại diện cho các cổ đông của công ty đó giám sát hoạt động của...

Hội đồng quản trị của một công ty là một nhóm người đại diện cho các cổ đông của công ty đó giám sát hoạt động của ban giám đốc (executives). Lĩnh vực nghiên cứu về chức năng, hình thức và mối quan hệ giữa HĐQT với executives gọi à corporate governance. Lĩnh vực này là sự giao thoa giữa luật, kinh tế, và quản trị kinh doanh (business administration).

Mặc dù mô hình quản trị này đã có từ hơn trăm năm qua và không ít lần bộc lộ nhược điểm chết người, về cẳn bản cơ cấu và hoạt động của HĐQT hầu như không có thay đổi gì đáng kể. Tờ The Economist tuần này giới thiệu một mô hình toàn toàn mới do hai giáo sư luật (UCLA và UChicago) đề xuất. Theo đó các thành viên trong HĐQT sẽ được thay bằng các công ty chuyên nghiệp (Board Service Providers - BSP). Một công ty sử dụng dịch vụ của BSP sẽ giống như thuê management consulting, law & accounting/auditing service. Chỉ có một điểm khác biệt là người thuê BSP (và BSP sẽ phải chịu trách nhiệm trước họ) là các cổ đông chứ không phải executives.

Tạm không bàn về các ưu/nhược điểm của hình thức HĐQT này (ai quan tâm chịu khó đọc bài link bên dưới). Điều thú vị là hình thức HĐQT này trên thực tế đã tồn tại ở ... VN. Cụ thể SCIC chính là một dạng BSP chuyên cung cấp dịch vụ board member cho một shareholder rất lớn là nhà nước. Tất nhiên bên cạnh việc đại diện cho nhà nước ở HĐQT của các công ty đã được cổ phần hoá (chức năng BSP), SCIC còn làm những chức năng khác như tổ chức thoái vốn, tiến hành đầu tư thêm (chức năng của một private equity fund).

Điểm khác biệt quan trọng giữa mô hình SCIC hiện tại của VN và đề xuất của 2 giáo sư luật nói trên là sự cạnh tranh và tính chuyên nghiệp. SCIC hiện nay là một công ty nhà nước và độc quyền trong lĩnh vực BSP (lĩnh vực private equity thì họ phải cạnh tranh với rất nhiều quĩ tư nhân khác). SCIC cũng thiếu chuyên nghiệp vì bộ khung ban đầu gần như là một phần của Bộ Tài chính tách ra, dù gần đây đã bắt đầu thuê các chuyên gia giỏi nhưng chưa thực sự được độc lập như Temasek.

Nếu VN cải tổ mô hình SCIC, tạo cạnh tranh bằng cách cho phép các công ty tư nhân tham gia đấu thầu việc đại diện/quản lý phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp đã cổ phần hoá rồi dần dần sang các doanh nghiệp khác, VN có thể sẽ là quốc gia đầu tiên áp dụng mô hình corporate governance với BSP mới mẻ này. Nếu thành công đó sẽ là điều thực sự đáng tự hào và biết đâu có ngày The Economist sẽ viết về kinh nghiệm của VN cho cả thế giới học tập.

Chữ "nếu" đúng là rất khó, nhất là ở VN, nhưng ở đây không phải impossible.
http://www.economist.com/news/business/21612147-case-outsourcing-company-boards-replacing-board