Liên quan đến tranh luận về phương án giá điện, EVN lập luận rằng xây dựng khung giá lũy tiến (progressive) để...

Liên quan đến tranh luận về phương án giá điện, EVN lập luận rằng xây dựng khung giá lũy tiến (progressive) để khuyến khích người dân (và doanh nghiệp?) tiết kiệm điện. Theo tôi biết hình thức giá điện lũy tiến như vậy cũng được một số nước áp dụng, nhưng phổ biến hơn là thang giá phụ thuộc vào thời gian sử dụng điện trong ngày (đòi hỏi phải có đồng hồ điện đặc dụng), những giờ cao điểm có giá cao hơn. Với kế hoạch tự do hóa dần dần thị trường bán lẻ điện, VN nên nghiên cứu và triển khai phương án tính giá theo giờ.

Trước hết bàn về phương án giá lũy tiến. Tôi không nghi ngờ lý do khuyến khích tiết kiệm điện mà EVN đưa ra, nhưng phân tích trên khía cạnh kinh tế học sẽ có một số điều EVN cũng như các nhà quản lý của VN cần lưu ý. Trước hết trên quan điểm kinh tế hình thức giá điện bậc thang (dù có bao nhiêu bậc cũng vậy) là một dạng price discrimination. Ai học qua microeconomics đều biết bằng hình thức định giá này EVN sẽ lấy được phần consumers' surplus mà đáng ra người tiêu dùng được hưởng. Nghe qua thì ý tưởng rất "tư bản" này có vẻ xấu nhưng thực ra không hẳn như vậy.

Cũng theo lý thuyết kinh tế để giảm demand (khuyến khích tiết kiệm) thì cách đơn giản nhất là tăng giá. Quan sát của cá nhân tôi trong những lần về VN là người Việt (ở các thành phố lớn) ít có ý thức tiết kiệm điện. Điều đó cho thấy mức giá trung bình, dẫn đến chi phí trung bình cho nhu cầu sử dụng điện của người dân ở các thành phố so với thu nhập và mức sống còn quá thấp. Nếu mặt bằng giá trung bình được nâng lên tự khắc demand sẽ giảm.

Nhưng vấn đề là nếu điện chỉ được bán ở một mức giá cao hơn thì ngay cả ở các thành phố lớn sẽ có một tầng lớp các gia đình có thu nhập thấp phải tiết giảm sử dụng điện xuống dưới mức tối ưu (cho xã hội), vd con cái trong các gia đình đó không có đủ ánh sáng để học bài dẫn đến giảm thị lực. Nếu ở những nước có hệ thống income transfer tốt thì điều này không thành vấn đề vì những gia đình nghèo sẽ nhận được trợ cấp của chính phủ, có thể trợ cấp trực tiếp vào giá điện. Vì thế mức giá điện bậc thang là một cách trợ cấp gián tiếp của nhà nước cho người nghèo thông qua EVN. Nói cách khác thông qua price discrimination EVN "đánh thuế" hộ nhà nước bằng số consumers' surplus rồi tự động chuyển một phần cho người nghèo.

Một điểm cần lưu ý là dù giầu hay nghèo bạn cũng được hưởng mức giá thấp cho x kwh đầu tiên. Do đó để tránh việc nhà giầu cũng được trợ giá thì khung giá điện phải tăng rất nhanh và/hoặc ngưỡng x kwh phải rất thấp. Đặt các ngưỡng giá ở đâu và tốc độ tăng thế nào phải được tính trong một bài toán tổng thể kết hợp tình hình kinh doanh của EVN với phân bổ thu nhập người dân và chính sách income transfer (ngầm định) của nhà nước. Chỉ tranh cãi giá như vậy cao hay thấp, có phản ánh marginal cost của EVN hay không là chưa đủ.

(Tôi sẽ viết tiếp phần 2 về phương án tính giá theo giờ)

http://www.thesaigontimes.vn/136370/Tai-nguyen-can-kiet-nen-dung-nhieu-dien-phai-tra-nhieu-tien.html
http://www.thesaigontimes.vn/136370/Tai-nguyen-can-kiet-nen-dung-nhieu-dien-phai-tra-nhieu-tien.html