Đọc mấy bài về tên đường nhớ lại hồi còn học ở ANU tôi có quen một giáo sư phụ trách văn phòng đặt tên đường của thành phố Canberra. Ông kể tên đường phố và tên suburb (tương đương với phường của VN) được qui hoạch rất dài hạn, vd tên suburb được đặt theo tên các thủ tướng, các trục đường chính từ nhà Quốc hội được đặt theo tên thủ phủ của các bang của Úc. Tên đường chủ yếu đặt theo tên các danh nhân, bao gồm cả các nhà khoa học, nhà văn hoá, nghệ sĩ, vận động viên, nhưng cũng có nhiều đường đặt theo địa danh của thổ dân Úc (bản thân chữ Canberra cũng là tiếng thổ dân).
Mỗi khi cần đặt tên đường/suburb mới văn phòng của ông dựa vào qui hoạch dài hạn và database tên danh nhân rồi tìm một cái tên phù hợp. Cả qui hoạch và database đó đều được văn phòng của ông, gồm nhiều chuyên gia/giáo sư về văn hóa/lịch sử, nghiên cứu và xây dựng. Các danh nhân tất nhiên phải có đóng góp lớn cho xã hội và không có tỳ vết gì, nhất là phải không "politically controversial" để tránh bị các đảng phái chính trị công kích. Ông nói trên nguyên tắc văn phòng của ông độc lập với chính trị nhưng vẫn liên tục bị sức ép và lobby của giới chính trị gia, công đoàn, hiệp hội để đưa tên một danh nhân nào đó thuộc phe của họ vào database.
Có một chuyện liên quan đến ông mà tôi nhớ mãi. Số là vợ chồng ông lớn lên trong thời chiến tranh Việt Nam, tham gia tích cực các cuộc biểu tình phản chiến. Bởi vậy cả hai vợ chồng có cảm tình đặc biệt với VN. Bà vợ phụ trách tuyển sinh và xét học bổng của ANU đã giúp cho hàng trăm sinh viên VN sang học từ đầu thập kỷ 90 (thực ra là cực kỳ ưu ái cho VN đến mức một số tổ chức cho học bổng như AusAid, ADB, IMF đã phải cảnh báo về sự thiên vị của bà). Còn ông chồng có lần tâm sự là văn phòng của ông ngoài việc đặt tên đường còn có chức năng qui hoạch các tượng đài/biểu tượng của thủ đô Úc, bởi vậy ông muốn giúp VN đặt một phiến đá hay trồng một cái cây kỷ niệm ở trung tâm thành phố trước khi ông về hưu. Đây là điều sứ quán nhiều nước đã làm.
Đáp lại thịnh tình của ông bọn sinh viên chúng tôi thông qua mọi kênh quan hệ chính thức lẫn cá nhân thông báo với bộ Ngoại giao và chính phủ về ý tưởng này. Tất nhiên chúng tôi nhận được vài lời cảm ơn và lời hứa sẽ "xin chỉ đạo" để xúc tiến. Sau hơn hai năm chờ đợi và không ít lần phải xấu hổ nói với ông bà là phía VN vẫn đang cân nhắc, cuối cùng chúng tôi bỏ cuộc và ông cũng về hưu không lâu sau đó. Cho đến giờ tôi vẫn thấy ân hận với ông, chỉ có một chút an ủi là đã mời được ông sang nói chuyện với sinh viên FETP năm ngoái.
PS. Hồi xưa nhà tôi nằm giữa đường Trương Định và Bà Huyện Thanh Quan. Sau này khi được biết đường Trương Định trước 1975 là Đoàn Thị Điểm mới thấy tiếc việc đổi tên quá hồ đồ của chính quyền mới. Đặt hai nữ văn sĩ nổi tiếng trong lịch sử văn học VN cạnh nhau (và cạnh Tú Xương, Yên Đổ, Ngô Thì Nhiệm, Hồ Xuân Hương) cho thấy những người qui hoạch tên đường trước năm 1975 rất có trình độ và tầm nhìn.
PPS. Tình cờ là gần khu nhà tôi ở hiện tại có một khu phố đặt tên đường theo tên các họa sĩ nổi tiếng: Picasso, Rembrandt, Raphael... Ít nhất tôi biết một gia đình họa sỹ ở trong khu đó.
http://phapluattp.vn/thi-dan/tphcm-nen-xoa-sach-ten-duong-de-dat-lai-598571.html
http://phapluattp.vn/thi-dan/tphcm-nen-xoa-sach-ten-duong-de-dat-lai-598571.html
con thích cái nhiifn của chú về những vấn đề non-economics này :D
ReplyDelete