Kết quả bỏ phiếu primary ở New Hampshire làm tờ The Economist phải thốt lên: "Oh dear".

Kết quả bỏ phiếu primary ở New Hampshire làm tờ The Economist phải thốt lên: "Oh dear". Tờ báo này (và hầu hết các báo chính thống khác) từ chỗ cười khẩy/mỉa mai về khả năng Trump sẽ được đề cử đã bắt đầu "run" vì cái viễn cảnh đó hoá ra không hề viễn tưởng. Giới finance cũng vậy, trong các conference/presentation gần đây tôi bắt đầu thấy một số phân tích về rủi ro thị trường nếu Trump/Cruz hay Sanders thành tổng thống.

Nhiều người cho rằng về mặt chính trị nếu những ứng viên mị dân và cực tả/cực hữu như vậy trúng cử, nền tảng dân chủ không chỉ của Mỹ mà cả thế giới sẽ bị nghi ngờ. Những đảng phái quá khích ở các nước (như National Front ở Pháp hay UKIP ở Anh) sẽ có điều kiện trỗi dậy. Điều mà James Madison lo sợ - The Tyranny of the Majority - sẽ xảy ra và sẽ là bằng chứng cho những chế độ độc tài tiếp tục rêu rao: "Dân trí thấp chưa nên có dân chủ" hay "Dân chủ sẽ dẫn đến bất ổn"...

Nhưng rồi tôi chợt nghĩ biết đâu nếu Trump/Cruz hay Sanders trở thành tổng thống điều đó lại tốt cho thể chế dân chủ và kinh tế thị trường về lâu dài. Một thể chế dân chủ không chỉ là một cuộc bầu cử (tự do) cho người đứng đầu quốc gia mà còn nhiều yếu tố khác, trong đó quan trọng nhất là nguyên tắc check-and-balance. Bởi vậy dẫu cho đám đông có thể nhất thời nhẹ dạ bầu cho Trump hay Sanders, những người đó cũng không thể dễ gì tự tung tự tác đưa ra những chính sách phá hoại kinh tế/xã hội kiểu như "cách mạng văn hoá" ở TQ hay "đánh tư sản" ở VN.

Bên cạnh check-and-balance, một nền kinh tế thị trường đích thực thường ít phụ thuộc vào giới chính trị gia trong trung/dài hạn. Một phát biểu thiếu trách nhiệm hay một chính sách kinh tế sai lầm thường chỉ làm thị trường chao đảo vài ngày, vài tuần. Từ quan sát cá nhân ở Úc tôi thấy các chính trị gia có ảnh hưởng vào nền kinh tế nhỏ hơn nhiều so với các yếu tố thị trường khác. Cũng có thể vì vai trò của nhà nước ở các nước phương Tây khá nhỏ, nhưng tính phi tập trung của thị trường rất quan trọng. Một nền kinh tế thị trường có nhiều cơ chế chống đỡ lại các cú sốc từ bên ngoài, kể cả các cú sốc chính trị.

Bởi vậy nếu Trump hay Sanders thắng cử (mà tôi vẫn nghĩ và hi vọng không xảy ra), biết đâu diễn biến chính trị/xã hội/kinh tế Mỹ sau đó lại là một bằng chứng nữa cho thấy: "Democracy is the worst form of government except all the others that have been tried."

http://www.economist.com/news/united-states/21692893-tycoon-selling-snake-oil-and-aged-leftie-won-first-primary-oh-dear-trumped-and
http://www.economist.com/news/united-states/21692893-tycoon-selling-snake-oil-and-aged-leftie-won-first-primary-oh-dear-trumped-and