Cách đây mấy tháng một số nhà bình luận cánh tả Mỹ cho rằng tổng thống Obama sẽ đi vào lịch sử như một trong những vị thổng thống thành công nhất trong lịch sử Mỹ. Sau 2 nhiệm kỳ Obama sẽ để lại ba legacy (dấu ấn/di sản) quan trọng có ảnh hưởng lâu dài đến xã hội và kinh tế Mỹ: bộ luật Dodd-Frank năm 2010, Obamacare 2010, và TPP được ký năm 2015.
Dodd-Frank (bao gồm Volcker rules) có thể nói là một bước quay trở về Glass-Steagall với mục đích tách hoạt động ngân hàng thương mại ra khỏi ngân hàng đầu tư. Obamacare với tham vọng đảm bảo mọi người dân Mỹ đều có bảo hiểm y tế thông qua một hệ thống qui định/ràng buộc rất phức tạp trong thị trường bảo hiểm này. TPP nếu được thông qua sẽ là một hình mẫu cho các hiệp định tư do thương mại trong thời đại dòng vốn và dòng ý tưởng chảy xuyên biên giới đang trở nên quan trọng hơn dòng chảy hàng hoá truyền thống. Hơn thế nữa TPP dường như ẩn dấu tham vọng kiềm chế sự trỗi dậy của TQ nhằm kéo dài tình trạng độc tôn (hegemony) của Mỹ thêm vài chục năm nữa. Dù bị cho là thất bại trong các hoạt động ngoại giao/can thiệp quốc tế ở Trung Đông và châu Âu, nếu sau này Mỹ "xoay trục" thành công sang Châu Á thì công đầu sẽ thuộc về Obama. Không kể các Founding Fathers, Mỹ không có nhiều tổng thống để lại những legacy có tầm ảnh hưởng dài hạn như vậy.
Nhưng cả ba legacy quan trọng nói trên của Obama đang bị lung lay. Những qui định trong Dodd-Frank quá nặng nề cho giới ngân hàng và gây ra nhiều tác động phụ như làm giảm liquidity trên nhiều thị trường tài chính, giảm tính cạnh tranh của các ngân hàng lớn bị liệt vào dạng "có rủi ro hệ thống". Khả năng Dodd-Frank sẽ bị xoá bỏ rất cao nếu đảng Cộng Hoà giành được lại Nhà Trắng trong những nhiệm kỳ tổng thống tương lai. Ngay cả nếu đảng Dân Chủ tiếp tục nắm quyền giới tài chính chắc chắn sẽ lobby làm suy yếu Dodd-Frank thông qua một bộ luật khác chồng lên, giống như họ đã thành công với Gramm-Leach-Bliley dưới thời Bill Clinton. Dodd-Frank chỉ có thể tồn tại nếu kinh tế Mỹ bùng phát trong thời gian tới để giới tài chính tạm quên đi những qui định hà khắc của nó.
Obamacare, dù đã vượt qua hai vụ kiện ở Supreme Course cả khi thẩm phán Antonin Scalia còn sống, đang đối mặt với nguy cơ sụp đổ bởi chính sức nặng của nó. Ngay từ trước khi nó có hiệu lực một số nhà kinh tế đã lo ngại về "death spiral", theo đó những công ty bán bảo hiểm y tế sẽ phải đối mặt với tình trạng adverse selection. Nghĩa là khi họ buộc phải bán bảo hiểm cho các khách hàng có tình trạng sức khoẻ không tốt mà không được tăng phí (nguyên tắc community rating) họ sẽ buộc phải tăng phí bảo hiểm trong những năm sau, dẫn đến tình trạng adverse selection trở nên tồi tệ hơn. Điều này đang trở thành hiện thực khi có những công ty bảo hiểm phải tăng phí cho năm tới lên 50-60%, một số khác đã rời khỏi thị trường này vì không chịu nổi lỗ. Chưa cần Donald Trump thắng cử, nếu phí bảo hiểm tiếp tục tăng trong 1-2 năm tới Obamacare sẽ rất dễ phá sản nếu QH Mỹ không tăng chi trợ giá hoặc mở rộng các trợ giúp y tế khác (Medicare/Medicaid). Mà nếu đảng Cộng Hoà vẫn kiểm soát QH đây là điều không tưởng.
Còn với TPP nếu Obama không thuyết phục được QH Mỹ thông qua trước khi nhiệm kỳ kết thúc nhiều khả năng tổng thống kế tiếp của Mỹ, bất kể là Donald Trump hay Hillary Clinton, sẽ huỷ bỏ hoặc chí ít trì hoãn nó. Cả hai ứng viên này đã tuyên bố công khai chống lại TPP, dù Hillary có lẽ chỉ là một động tác chính trị lấy lòng những người ủng hộ Bernie Sanders. Sự tan vỡ của TPP không chỉ làm Mỹ mất cơ hội "set the rules for international trade in the 21st century" trước khi TQ làm điều này mà còn gây lo ngại cho các đồng minh (Nhật, Úc), cựu đồng minh (Philippines), hay "có thể thành" đồng minh (VN) về những cam kết kinh tế/quân sự của Mỹ. Obama có thể sẽ trở thành tổng thống đầu tiên của thời đại Mỹ thoái trào, một legacy tệ hại. Tiếc là hiện tại Obama có thể làm được rất ít để cứu vãn cả ba legacy của mình, chỉ còn hi vọng vào may mắn.
No comments:
Post a Comment