Thực ra tôi không quan tâm lắm đến Cuba, sau khi chiến tranh lạnh kết thúc đất nước này mất vai trò geopolitic và dần dần bị thế giới quên lãng, trừ vài nước Mỹ Latin và Mỹ (vì Florida rất đông Cuba kiều có vai trò quan trọng trong bầu cử tổng thống). Những năm gần đây ngay cả ở VN báo chí cũng hiếm khi nhắc đến Cuba, ít hơn cả tin tức về Venezuela hay Bắc Triều Tiên. Cái chết của Fidel có lẽ là lần cuối cùng VN (và thế giới) đưa tin rầm rộ về đất nước này. Tôi nghĩ về mặt geopolitic VN ngày nay có vai trò quan trọng hơn Cuba nhiều, Cuba sẽ dần trở thành một nước vô danh như các nước Caribbean nhỏ khác.
Xét về thành tựu kinh tế cho đến cuối thập kỷ 80 Cuba giống như các nước XHCN khác có hệ thống y tế/giáo dục/khoa học/thể thao/nghệ thuật tốt hơn hẳn các nước có mức thu nhập tương đương. Đừng quên ngay cả ở VN thời trước đổi mới (1986) giáo dục (kể cả đại học) và y tế cũng phổ cập và miễn phí giống Cuba và các nước XHCN khác, tất nhiên chất lượng kém xa. Sau khi Liên Xô sụp đổ thực ra chỉ còn Cuba và Bắc Triều Tiên giữ nguyên hệ thống kinh tế, chính trị và cơ cấu xã hội trước đó, TQ/VN (và Lào) chỉ còn danh xưng. Kinh tế/xã hội Cuba ngày nay có lẽ giống như Nga thời đầu 90, nhu yếu phẩm và hàng tiêu dùng rất thiếu thốn dù hạ tầng không quá tệ, nền kinh tế trì trệ/bế tắc vì cơ chế kế hoạch tập trung. Nói Cuba (và BTT) nghèo là về mặt này, còn khi so sánh PPP (tính đến các yếu tố khác ảnh hưởng đến cuộc sống) hay các thành tựu khoa học/thể thao thì họ vượt xa VN hiện tại. Nhưng cũng cần lưu ý khi so sánh PPP per capita vì dân số Cuba tăng rất chậm và đa số giá cả (bao gồm cả tỷ giá) bị kiểm soát rất chặt.
Sự ra đi của Fidel sẽ giống sự ra đi của Lê Duẩn, mở ra cơ hội đổi mới cho đất nước này. Họ sẽ có một số thuận lợi vì gần Mỹ và khó có thể cải tổ nửa vời như TQ/VN mà nhiều khả năng sẽ đoạn tuyệt với CNCS giống các nước Đông Âu. Nhưng Cuba cũng có rủi ro sẽ bị tầng lớp oligarch chi phối giống Nga và một xã hội bị cai trị bởi những nhà độc tài như nhiều nước Trung Mỹ khác. Dù hạ tầng (vật chất và con người) tốt nhưng Cuba không nhiều tài nguyên và quá nhỏ nên kinh tế sẽ tập trung trong vài ngành chính (du lịch, mía đường) nên dễ bị thao túng bởi chính trị và external shocks. Bài viết của Tyler Cowen (link bên dưới) khá bi quan cho tương lai của Cuba. Theo ông GS kinh tế này Cuba rồi sẽ trở thành một nước tương tự như Dominican Republic. Cuba, dưới sự dẫn dắt của Fidel mấy chục năm qua, đã đánh mất cơ hội trở thành một Costa Rica thứ hai chứ đừng nói gì thành Singapore của Trung Mỹ.
PS. Hồi tôi học ở Nga cuối những năm 80 sinh viên Cuba thân thiện và dễ chơi nhất trong số các loại sinh viên ngoại quốc. Mấy năm đầu họ học rất kém, suốt ngày party hội hè, trong khi sinh viên VN tính đạo hàm/tích phân nhoay nhoáy thì các bạn Cuba học toán rất chật vật. Nhưng đến các năm sau học chuyên ngành dân VN dần dần tụt lại (học hành chểnh mảng vì đi buôn) so với sinh viên Cuba (và Nga). Chẳng biết mấy bạn Carlos, Ricardo, Rita bây giờ ở đâu, làm gì, tôi thực sự cầu mong những điều tốt lành nhất cho đất nước của họ.
https://www.bloomberg.com/view/articles/2016-11-26/cuba-s-glum-economic-forecast
https://www.bloomberg.com/view/articles/2016-11-26/cuba-s-glum-economic-forecast
No comments:
Post a Comment