Nhiều người "chê" BTC không có gì mới, riêng tôi biết thêm rất nhiều điều khi đọc quyển sách này.

Nhiều người "chê" BTC không có gì mới, riêng tôi biết thêm rất nhiều điều khi đọc quyển sách này. Chương 5 cũng vậy, lần đầu tiên tôi được biết về lịch sử hiện đại Campuchia, các phe phái cộng sản, cộng hòa, bảo hoàng.... và đặc biệt là lịch sử đi lên từ một sinh viên bị thi rớt 3 năm liền thành lãnh tụ một nước của Polpot. Ngay cả những chi tiết đụng độ giữa quân Polpot với VN ngay trước và sau ngày 30/4/1975 với tôi cũng rất mới. Tôi không ngờ những người anh em cộng sản đã chạm súng nhau ở Phú quốc, Thổ chu,  Poulo Wai trước khi VNCH hạ vũ khí và VN, trong vai trò vừa là đàn anh vừa là thầy của Polpot đã nhường lại đảo Poulo Wai cho "bạn" để rồi vẫn không cứu được 515 dân Việt.

Nếu những chương trước cho thấy "bên thắng cuộc" đã quá giáo điều, chủ quan, kiêu ngạo trong các hoạt động đối nội, đọc chương 5 tôi thấy họ cũng không khá gì hơn trong các hoạt động đối ngoại đầu tiên sau ngày "giải phóng". Sự tin tưởng mù quáng vào tinh thần và lý tưởng cộng sản đã che mắt những lãnh đạo đầy kinh nghiệm chiến trường mối hiểm họa chiến tranh rõ mồn một trên biên giới Tây Nam. Những người cộng sản VN vẫn tự hào họ có một mạng lưới tình báo vô cùng hữu hiệu tung hoành ở miền Nam, vậy nhưng họ hoàn toàn mù tịt về những gì xảy ra ở Campuchia. Họ thậm chí cố tình bịt tai bịt mắt khi thông tin về những cuộc đột kích, giết tróc xảy ra liên tục, khi những người Campuchia trốn sang VN sau tháng 4/1975 cảnh báo.

Nếu cuộc họp báo quốc tế đâu tiên của Ngô Điền diễn ra cuối năm 1975, hay thâm chí trong năm 1976 khi VN đã có quá nhiều bằng chứng về tội ác của linh Polpot chứ không phải đợi đến đầu năm 1978 thì biết đâu thế giới đã nhìn cuộc tấn công của VN vào Campuchia với cặp mắt khác. Nếu VN không mất 2 năm đó để chuẩn bị đối phó cho cuộc xâm lấn của Polpot và Đặng Tiểu Bình sau này thì cái giá phải trả về nhân mạng và uy tín quốc tế có cao như vậy không? Đành rằng Lê Duẩn đã cố gắng "đi dây" giữa LX và TQ, không lẽ ông không rút kinh nghiệm gì khi TQ đã bán đứng VN trong hiệp định Geneva và đã đi đêm với Nixon để lợi dụng xương máu của cả 2 phía tham chiến ở VN mang lợi về cho TQ, trong đó có Hoàng sa?

Thật chua xót trong khi Đỗ Mười đập nát kinh tế miền Nam và Lê Đức Thọ phải lên một danh sách dài máy cày, máy kéo đòi Mỹ bồi thường, thì Quân khu 9 phải cho 2 trong số 3 sư đoàn của mình đi làm kinh tế. Trong khi chính quyền lúc đó và không ít "dư luận viên" hiện nay biện hộ cho chính sách tống binh sĩ VNCH đi "học tập cải tạo" là để giữ an nình cho chế độ mới, thì họ giải giáp quân đội chính qui của mình mà không lo lắng gì về những đe dọa quân sự trên 2 tuyến biên giới đã rõ mười mươi. Đọc đoạn HĐ tả cảnh Trung đoàn 1 Sư 330 phải chạy ngược chạy xuôi ứng chiến mà không xuể mới thấy lực lượng quân sự ở cả vùng đồng bằng sông Cửu long mỏng đến thế nào, tài thao lược của tướng Lê Đức Anh đến đâu. Trong khi đó tướng Giáp đang bị hạ bệ dần để chuẩn bị đi phụ trách "đặt vòng"!

HĐ viết "Lá bài Sihanouk lần nào cũng được Trung Quốc khai thác hữu hiệu hơn Việt Nam." Đáng tiếc là không chỉ "lá bài Sihanouk", trong lịch sử hiện đại TQ gần như lúc nào cũng "trên cơ" VN. Sau năm 1975 TQ đã "trên cơ" VN trong cuộc chạy đua bình thường hóa quan hệ với Mỹ, đến năm 2000 họ lại "trên cơ" VN khi chạy đua vào WTO. Quay ngược lại lịch sử chính VN là người đỡ đầu và xây dựng lực lượng cho Polpot nhưng cuối cùng TQ lại là người được lợi nhiều nhất từ lực lượng Khmer Đỏ. Rồi sau này VN dựng Hunsen lên để rồi lại ngậm ngùi nhìn TQ nẫng tay trên. VN từng "bị hố" khi cố gán ghép Sihanouk với Polpot, đích thân Phạm Văn Đồng và Phạm Hùng phải sang vận động Chu Ân Lai năm 1970, để rồi sau này "bị hố" một lần nữa khi đề xuất "giải pháp Đỏ" ở Thành Đô năm 1990. VN muốn đóng vai "nước lớn" nhưng có lẽ chưa có lãnh đạo đủ tầm, vẫn luôn ở chiếu dưới so với TQ.

Một số chi tiết đáng lưu ý trong chương này. Thứ nhât miền Bắc đã rất "nghiêm túc" hối lộ cho Sihanouk và Lonnol hơn 36 triệu USD để chuyển vũ khí của LX viện trợ qua cảng Sihanoukville (số tiền này tương đương 20% tổng giá trị số vũ khi đi qua cảng này, nghĩa là chỉ riêng qua cảng Sihanoukville LX đã viện trợ cho VN 180 triệu USD vũ khí). Thứ hai Lê Duẩn đã rất khôn khéo không sang thăm Cuba và quyết giữ ghế cho VN ở IMF sau năm 1975, dù sau này có lúc bị gián đoạn. Thứ ba, VN đã chấp nhận bình thường hóa vô điều kiện với Mỹ cuối năm 1978 trong khi vẫn chuẩn bị ký Hiệp định hợp tác toàn diện với LX. Lãnh đạo cộng sản VN có những lúc rất thực dụng chứ không phải lúc nào cũng giáo điều, cứng nhắc. Giá như lúc nào họ cũng thực dụng như vậy.