Xin nói rõ thêm về vụ bầu Kiên và wholesale funding.

Xin nói rõ thêm về vụ bầu Kiên và wholesale funding. Trước hết tôi không bênh vực hay phê phán việc ông ta chỉ đạo ACB uỷ quyền cho nhân viên cầm tiền đi deposit ở ngân hàng khác, đơn giản vì tôi không theo dõi vụ này nên không rõ chi tiết thế nào. Nhưng tôi khẳng định nó phù hợp với thông lệ các ngân hàng quốc tế ở chỗ đó là cách maximize lợi nhuận cho shareholders trong điều kiện lãi suất cho vay bị chặn ở 150% lãi suất cơ bản khi mà việc đó không/chưa bị pháp luật cấm (theo tôi biết thời điểm ACB làm việc đó luật chưa cấm).

Tại sao tôi cho rằng "core problem" của vụ này là lỗi của NHNN và phần nào đó là QH? Còn nhớ khi lạm phát tăng cao NHNN tăng lãi suất lên 15-16% và các ngân hàng bắt đầu cho vay quá 20%/năm thì QH lên tiếng yêu cầu phải đảm bảo luật lãi suất cho vay không quá 150% lãi suất cơ bản. Nhiều nhà kinh tế đã chỉ trích điều khoản luật này và bản thân NHNN cũng tìm cách bỏ khái niệm lãi suất cơ bản (nhưng không được vì nhiều đại biểu QH chống). Trong khi đó thay vì tiếp tục nâng lãi suất cơ bản lên (để trần 150% tăng lên) thì NHNN siết thanh khoản trong toàn hệ thống ngân hàng (tôi nghĩ NHNN bị sức ép từ phía chính phủ phải giữ tốc độ tăng trưởng GDP nên không tăng lãi suất được nữa). Điều này gây khó khăn cho những ngân hàng nhỏ có deposit base yếu, buộc họ phải vay lại từ các ngân hàng lớn có thanh khoản dồi dào như ACB.

Ở các nước ngân hàng có thể vay qua lại lẫn nhau qua 2 kênh: interbank và wholesale market. Interbank thường chỉ cho các khoản vay rất ngắn, overnight hoặc dài lắm là vài ngày. Muốn vay dài hạn hơn các ngân hàng phải sử dụng wholesale market qua một số hình thức chính như: certificate of deposit (CD), repurchase agreement (repo), special purpose vehicle (SPV), và foreign deposit (FD). Riêng Mỹ còn có thị trường commercial papers (CP) khá lớn mà banks có thể vay/cho vay wholesale qua công cụ này. Các ngân hàng của Úc thường xuyên huy động vốn wholesale cỡ 50-70% loan book (phần lớn qua FD) nên luôn có loan/deposit ratio lớn hơn 100% nhiều.

Thị trường wholesale tiềm ẩn rủi ro (vd các SPV ở TQ) nhưng nó giúp dòng vốn luân chuyển hiệu quả hơn trong nền kinh tế. Một điểm mạnh của banking system của Mỹ là rất nhiều local bank (có vốn điều lệ chỉ 10-20 triệu USD và loan book 50-60 triệu, nhiều trường hợp chỉ có một chi nhánh) vẫn hoạt động rất hiệu quả, cạnh tranh sòng phẳng với các big bank như JPM hay Citi vì wholesale market hoạt động tốt nên họ không bị bó buộc bởi local deposit. Phát triển thị trường wholesale funding cần thời gian nhưng nên có lộ trình cụ thể (học kinh nghiệm của Mỹ hay một nước phát triển nào đó) và công khai, không nên để bank tự phát như các SPV ở TQ.

Nếu coi mỗi nhân viên mà ACB uỷ quyền cho cầm tiền đi deposit ở ngân hàng khác là một SPV của ACB, đây có thể là bước đi đầu tiên cho thị trường wholesale của VN, dù không hẳn đúng hướng. Tiếc là thị trường này vừa mới chập chững tập đi thì đã ngã và thay vì hướng dẫn các cơ quan quản lý đã đẩy cho nó ngã luôn.