Theo Ang Cheng Guan ("The South China Sea Dispute Revisited" và "Vietnam-China Relations since the End of the Cold...

Theo Ang Cheng Guan ("The South China Sea Dispute Revisited" và "Vietnam-China Relations since the End of the Cold War"), ngày 7/3/1997 TQ đã kéo giàn khoan Kanto 3 vào thềm lục địa của VN (cách bờ biển VN 64.5 hải lý, cách Hải Nam 71 hải lý) tiến hành thăm dò dầu khí. Phía VN phản đối và ba ngày sau gửi công hàm cho TQ yêu cầu rút giàn khoan.

Ngày 20/3/1997 TQ họp báo tuyên bố giàn khoan Kanto 3 hoạt động trong EEZ của TQ, VN yêu cầu 2 bên gặp đàm phán đồng thời thông báo vụ vi phạm này cho các nước ASEAN. Ngày 3/4 TQ rút giàn khoan và thoả thuận hai bên sẽ gặp nhau đàm phán. Ngày 9-10/4/1997, Joint Working Group (*) họp ở Bắc Kinh nhưng nội dung và kết quả cuộc họp không được công bố, tuy nhiên hai bên đều nói sẽ giải quyết các bất đồng trên cơ sở hoà bình và không làm tổn hại đến quan hệ bạn bè.

Tháng 7/1997 TBT Đỗ Mười sang Bắc Kinh và hai bên thoả thuận sẽ đẩy nhanh tiến độ đàm phán biên giới đồng thời tuyên bố đã đạt được một số "thành quả" trong đàm phán. Theo Greg Austin (tôi đã trích dẫn hôm trước) năm 1997 là thời điểm VN đã phải nhượng bộ trong cuộc đàm phán phân chia ranh giới trên Vịnh Bắc Bộ mặc dù đến năm 2000 hai bên mới ký chính thức. Tháng 12/1997 Đỗ Mười từ nhiệm chức TBT trở thành cố vấn Ban Chấp hành TW cho đến năm 2001.

(*) Joint Working Group được 2 bên thành lập tháng 7/1995 để đàm phán và giải quyết các vấn đề biên giới và biển đảo. Ang Cheng Guan cho rằng việc VN gia nhập ASEAN và bình thường hoá quan hệ với Mỹ cũng trong tháng 7/1995 là một yếu tố thúc đẩy TQ chấp nhận lập nhóm làm việc này để giải quyết vấn HS-TS. Dưới thời Giang Trạch Dân đã có lúc 2 nước đàm phán về việc cùng khai thác tài nguyên xung quanh HS-TS tạm thời gác lại vấn đề chủ quyền, nhưng các cuộc đàm phán này không có kết quả.

Một chi tiết khác khá quan trọng là trong giai đoạn 1979-1982 VN đã có vài lần tìm cách chiếm lại HS nhưng không thành công. Ang Cheng Guan không nói rõ VN đã sử dụng biện pháp gì để tìm cách chiếm lại nhưng ông có vẻ ám chỉ VN đã sử dụng biện pháp quân sự. Tất nhiên giải pháp quân sự lúc đó đã thất bại thì sau này VN không thể có cửa chiếm lại bằng vũ lực nữa.