Tôi biết rất ít về Khổng giáo và chắc là không chính xác/đầy đủ.

Tôi biết rất ít về Khổng giáo và chắc là không chính xác/đầy đủ. Trước đây tôi hiểu đại loại là Khổng giáo đề cao tính kỷ cương trong xã hội, con nghe lời cha, trò nghe lời thầy, lính nghe lời tướng, quan nghe lời vua. Trật tự này là mặc định - no question asked - kiểu như "Quân xử thần tử thần bất tử bất trung". Một xã hội nếu ai cũng tuân thủ trật tự này và làm đúng phận sự của mình thì xã hội đó sẽ ổn định/thịnh vượng.

Gần đây khi TQ, mà cụ thể là Tập Cẩm Bình, tìm cách khôi phục lại Khổng giáo, báo chí tràn ngập thuật ngữ "harmony". Cách đây hơn chục năm tôi không thể hình dung được Khổng giáo có liên quan gì đến khái niệm "xã hội hài hoà" nhưng bây giờ dường như đó mới là nguyên tắc căn bản của Khổng giáo. Nhưng vì vẫn phải khoác cái áo cộng sản nên Tập phải cố tìm mối liên hệ giữa Khổng và Marx, có lẽ để biện minh cho ý tưởng "Chủ nghĩa xã hội mang mầu sắc Trung Hoa" của mình. Trích từ bài báo link bên dưới:

"In May state media reported that the link between Marxism and Confucianism ... was the “hottest topic” in the study of humanities in 2014."

Thoạt nhìn tư tưởng harmony có vẻ phù hợp với các lý tưởng của phe cánh tả, ví dụ con người phải sống harmony với thiên nhiên, các giai tầng trong xã hội phải đảm bảo harmony thông qua income transfer - hay nói cách khác phải giảm bớt khoảng cách giầu nghèo. Tất nhiên vai trò của nhà nước, mà chính xác hơn là của đảng cộng sản, phải là bao trùm và tuyệt đối như một "thiên tử" ngày xưa - no question asked.

Nhưng ngẫm kỹ hơn nguyên tắc harmony dường như không thể có chỗ đứng trong một thế giới luôn vận động và đấu tranh của Marx. Harmony, nếu hiểu theo nghĩa "cam chịu" như cách hiểu trước đây của tôi về Khổng giáo thì làm sao phù hợp với "đấu tranh giiai cấp". Ngay cả nếu harmony đạt được bằng benevolence và righteousness của tầng lớp lãnh đạo - mà nhiều người gán cho nó cái nhãn meritocracy rồi cho rằng đó là thế mạnh của TQ/Khổng giáo - thì một xã hội như vậy cũng không thể triệt tiêu được các mâu thuẫn. Nói theo ngôn ngữ kinh tế học dù một benevolent central planner giải đúng bài toán general equilibrium thì đó mới chỉ là Pareto optimum chứ chưa có gì đảm bảo sẽ không có những tầng lớp bị worse off.

Bởi vậy tôi cho rằng việc khơi lại các giá trị Khổng giáo chỉ là một hình thức chống chế rất AQ cho một xã hội kém cỏi về công bằng và tự do. Lập luận harmony (of the coexistence of differences) mà (các DLV) TQ rêu rao chẳng qua là một cách tránh né các cáo buộc nhân quyền cũng như bào chữa cho sự độc tôn của ĐCS TQ. Nhưng chí ít TQ còn có Khổng giáo...


http://www.economist.com/news/china/21659753-communist-party-turns-ancient-philosophy-support-confucius-says-xi-does?frsc=dg%7Cd
http://www.economist.com/news/china/21659753-communist-party-turns-ancient-philosophy-support-confucius-says-xi-does?frsc=dg%7Cd