Trong ngành tài chính có một khái niệm rất quan trọng nhưng ít được biết đến là fungibility.

Trong ngành tài chính có một khái niệm rất quan trọng nhưng ít được biết đến là fungibility. Một loại hàng hóa (physical or financial) được coi là fungible khi nó có thể mua bán trên các thị trường khác nhau với những giá không quá khác nhau (để không tạo ra arbitrage opportunity). Ví dụ vàng là một loại hàng hóa như vậy vì giá khá đồng nhất dù mua bán ở London, Dubai hay Shanghai (trừ HN và SG). Cổ phiếu một công ty được dual-listed cũng thế.

Tuy nhiên có rất nhiều loại hàng hóa non-fungible dù thoạt nhìn chúng có vẻ rất dễ mua bán qua lại. Ví dụ đồng RMB trong nội địa TQ (CNY) và trên thị trường Hong Kong (CNH). Một lý do quan trọng dẫn đến non-fungibility là transport cost, trong nhiều trường hợp là hệ quả của đặc tính của loại hàng hoa đó. Ví dụ natural gas dù có đặc tính hóa học về cơ bản giống nhau nhưng chi phí vận chuyển (nếu không có đường ống) rất cao nên nó là non-fungible.

Một ví dụ khác tương tự là dầu thô dù báo chí và đa số người dân thường nghĩ đây là một sản phẩm đồng nhất. Nói đến giá dầu thô hầu hết mọi người đều nghĩ đến WTI, những dự báo giá dầu sẽ giảm xuống $20/thùng là nói đến giá WTI. Một loại giá khá phổ biến khác là Brent Crude Oil (các bạn có thể tham khảo thêm bài này tôi đã viết khá lâu về WTI vs Brent: http://kinhtetaichinh.blogspot.com/2009/02/petrol-price.html)

Tuy nhiên vì dầu thô là một sản phẩm non-fungible nên ngoài WTI và Brent còn có rất nhiều loại giá khác. Bài báo dưới đây của Bloomberg cho biết giá dầu thô ở North Dakota đã giảm xuống mức $1.5/thùng hôm thứ Sáu vừa rồi, mà đó là giá đã tăng nhẹ từ mức âm $0.5/thùng, nghĩa là người bán phải trả $0.5 để người mua nhận 1 thùng dầu. Giá dầu ở khu vực này thấp như vậy chủ yếu vì chi phí vận chuyển cao và người mua (một nhà máy lọc dầu lớn) có monopsony power.

Một chi tiết nữa cần để ý là khi nói về giá thị trường (dầu thô hay các loại hàng hóa khác) cần phân biệt transacted price và quoted price. Loại giá thứ nhất là giá của một transaction đã thực sự xảy ra, giá thứ hai là giá mà một bên tuyên bố sẽ mua/bán nếu có ai đồng ý với giá đó. Giá dầu ở North Dakota thấp như vậy là giá offering price của bên mua. Ngoài lý do họ có monopsony power và transport cost rất cao, bản thân nhà máy lọc dầu đó đã gần hết công suất chứa dầu thô nên đưa ra mức giá thấp như vậy như là một cách từ chối khéo supplier.

Điểm cuối cùng cần lưu ý là nhiều loại giá được sử dụng làm benchmark khi tính các loại giá khác. Điều đó có nghĩa là khi một bên đưa ra giá làm benchmark họ ngầm định mức giá đó có thể không được mua/bán trên thực tế mà chỉ để làm cơ sở cho các loại derivatives liên quan đến nó (options, futures, swaps...) hay các sản phẩm cùng loại nhưng được cộng/trừ thêm spread.

http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-01-18/the-north-dakota-crude-oil-that-s-worth-less-than-nothing
http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-01-18/the-north-dakota-crude-oil-that-s-worth-less-than-nothing