Title

(tiếp theo)

Về điều kiện thứ 2: "sustain economic life of their own" toà giải thích rằng một thực thể được coi là đảo khi nó có resource mà người dân sống ở đó khai thác và sống được nhờ những hoạt động đó trong dài hạn. Nếu trên một hòn đảo có một lượng khoáng sản, bất kể giá trị lớn nhỏ thế nào, một quốc gia đến khai thác một thời gian rồi đi thì hòn đảo đó cũng chỉ được coi là đá không có EEZ [P. 499]. Lập luận này có thể nói rất bất lợi cho VN khi chúng ta vẫn cố cổ suý bằng chứng về các hải đội được nhà Nguyễn phái ra HS-TS khai thác. Tôi lo ngại rằng một toà án có quan điểm tương tự như các thẩm phán ở vụ PvsC này sẽ cho rằng các hải đội trong quá khứ của VN, cũng như các nhóm ngư phủ TQ từ Hải Nam hay đội tầu của Trịnh Hoà đến trú ngụ và khai thác các đảo HS-TS không phải là bằng chứng "thực thi chủ quyền" ở các đảo này.

Toà cũng nhấn mạnh vào điểm "of their own" nghĩa là resource trên một hòn đảo phải đủ cho cộng đồng dân cư trên đó duy trì các hoạt động kinh tế mà không cần "nhập" resource từ nơi khác cũng như không cần khai thác resource từ các vùng biển lân cận. Việc khai thác resource trên đảo và trên biển lân cận phải để phục vụ cho việc phát triển kinh tế của cộng đồng dân cư trên đảo [P. 500]. Ở đây toà đưa ra một lập luận rất thú vị: việc khai thác resource trên biển chỉ được trong phạm vi territorial water chứ không ra đến EEZ hay continental shelf bởi vì nếu không sẽ tạo thành một dạng logic vòng tròn [P. 502] (khai thác EEZ ==> đảo, nhưng đảo ==> EEZ).

Điểm cuối cùng là từ những lập luận bên trên toà cho rằng điều kiện 1 (sustain human habitation) và 2 (sustain economic life of their own) thực ra phải luôn đi cùng nhau. Cho nên "economic life" của một hòn đảo phải hiểu là "livelihood" của cộng đồng dân cư sống trên đảo đó [P. 543]. Lập luận này cũng phù hợp với mục đích của UNCLOS khi đưa ra khái niệm EEZ là để phục vụ cho một cộng đồng dân cư có sẵn trên một hòn đảo chứ không phải để các quốc gia tranh giành biển với nhau. Có thể thấy tinh thần công bằng và nhân đạo của UNCLOS từ các điều khoản về EEZ và toà đã ủng hộ cách tiếp cận này.

Xem xét một loạt ghi chép lịch sử từ các cuộc khải sát của hải quân Anh, Viện Nông nghiệp Đông dương trước WWII, và các bằng chứng của Nhật toà kết luận rằng chưa bao giờ có một cộng đông dân cư sống lâu dài và ổn định trên các đảo ở TS nói chung và Ba Bình nói riêng. Các hòn đảo đó không có đủ resource để đảm bảo "economic life" mà chỉ là nơi đồn trú một thời gian cho một/vài nhóm ngư dân nhỏ (không có gia đình đi theo) và khai thác phosphate/phân chim (guano) trong một thời gian [P. 623-625]. Do vậy các thực thể này, bao gồm Ba Bình, không có EEZ và continental shelf [P. 626].

Sau khi xác định tất cả các thực thể ở TS không có EEZ, toà phán quyết rằng Submission 5 của Philippines đúng. Nghĩa là Đá Vành khăn và Bãi Cỏ may nằm hoàn toàn trong EEZ của Philippines (tính từ bờ biển Palawan). Đây là thắng lợi quan trọng của Philippines, đồng thời mở ra một hi vọng cho VN nếu chúng ta kiện tương tự với các đảo ở HS. Giả sử một toà trọng tài (ở PCA/ITLOS) cũng tuyên bố các đảo ở HS không có EEZ, vị trí giàn khoan HD-981 chắc chắn nằm trong EEZ của VN (tính từ đất liền). Hơn nữa phần lớn ngư trường quanh các đảo HS cũng sẽ thuộc EEZ của VN và TQ sẽ không có quyền đánh cá ở đó chứ đừng nói gì xua đuổi hay bắt các tàu cá VN.

VN đã "lỡ tàu" không join với Philippines trong vụ kiện này, mà khả năng thắng rất cao. Nhưng có lẽ vẫn chưa muộn, hãy gác lại vấn đề chủ quyền ở HS, chỉ cần đòi được EEZ đúng như qui định của UNCLOS đã là một thắng lợi vô cùng lớn cho VN. Rất nhiều người hồ hởi rằng vụ PvsC đã "cắt đứt đường lưỡi bò", điều này hoàn toàn đúng theo nghĩa đen. Một nửa lưỡi bò đã bị cắt rụng nhưng phần cuống dính vào HS vẫn còn. TQ không chỉ claim EEZ cho các đảo ở HS mà còn đòi coi đây là một quần đảo để vẽ đường cơ sở thẳng (linear baseline) nên phần EEZ của VN sẽ bị thu hẹp đáng kể. Nếu không xoá bỏ được điều này VN vẫn là người thua cuộc.