Vừa thấy cái tựa bài này tôi đã nghĩ ngay đến nhà báo Hoàng Hải Vân, mở ra đọc quả không sai. Bác Vân có tư tưởng conservative/libertarian rất mạnh nên luôn chống lại vai trò của government, từ fiat money đến public debt. Dù tôi không hẳn đồng ý với quan điểm conservative của bác Vân, những bài báo như thế này có ích trong hoàn cảnh nợ công đang tăng phi mã ở VN.
Đồ thị bác Hoàng Hải Vân trích dẫn dưới đây có nhiều điểm thú vị về lịch sử nợ công ở Mỹ. Thứ nhất nợ công của nước này tăng cao nhất trong thời gian WWII, tất nhiên vì nhu cầu chi tiêu cho chiến tranh. Phe libertarian đôi khi lập luận rằng chính vì nhà nước có thể vay tiền (và in tiền) nên họ có resource để tham chiến. Do đó nếu tước bỏ quyền này của nhà nước thì chiến tranh sẽ ít xảy ra hơn. Lập luận này khó có thể đúng trong trường hợp WWII, điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ không tham chiến? Quyết định tham chiến của Mỹ có phải vì chính phủ Mỹ có thể vay nợ được?
Điểm thứ hai quan trọng hơn rất nhiều. Sau khi đạt đỉnh cuối WWII, nợ công của Mỹ giảm rất manh trong 3 thập kỷ sau đó bất chấp chiến tranh VN và các chính sách welfare có từ thời FDR. Lý do quan trọng nhất dẫn đến tỷ lệ nợ công giảm là tăng trưởng kinh tế của Mỹ trong giai đoạn đó tăng cao kỷ lục. Chính tăng trưởng kinh tế chứ không phải các biện pháp thắt lưng buộc bụng đã kéo tỷ lệ nợ công xuống. Đây là điểm mà Paul Krugman đã không ít lần chỉ ra.
Thứ ba là giai đoạn tăng nợ công trong thập kỷ 80. Đây là thời của Reagan, một vị tổng thống của đảng Cộng hoà được cho là đã cởi trói thị trường tự do cho nước Mỹ. Rồi đến một giai đoạn ngắn nợ công Mỹ giảm dưới thời Clinton, người bị phe bảo thủ chỉ trích vì các chính sách liberal. Sau Cliton, Bush con cắt giảm thuế theo đúng quan điểm của phe bảo thủ và nợ công tăng trở lại. Các chính sách bailout/stimulus dưới thời Obama tiếp tục đẩy tỷ lệ này lên cao, đã vài lần dẫn đến standoff suýt nữa Mỹ phải default nợ chính phủ. Một điểm chung của các giai đoạn nợ công tăng sau thập kỷ 70 (dưới thời Reagan, Bush con, Obama) là những giai đoạn đó đều có suy thoái kinh tế và khủng hoảng tài chính.
Như vậy bài học rút ra là để không bị nợ công tăng cao cần phải tránh chiến tranh và khủng hoảng/suy thoái kinh tế. Muốn giảm nợ công phải có một nền kinh tế tăng trưởng tốt. Làm thế nào để có tăng trưởng tốt là một vấn đề khác, nhưng đồ thị này đã chứng tỏ đổ lỗi cho các chính sách liberal của phe Dân chủ (vd tăng thuế, tăng welfare) làm nợ công tăng cao không đúng, ít nhất với Mỹ trong hơn nửa thế kỷ qua.
P.S. NPR trước đây có một series về public debt có nói đến cuộc tranh luận giữa Jefferson/Hamilton rất thú vị và cả giai đoạn zero debt của Jackson.
http://www.thanhnien.com.vn/pages/20141026/no-cong-trong-vong-xoay-lich-su-ky-1-loi-canh-bao-cua-thomas-jefferson.aspx
Thomas Jefferson là người chết trên một núi nợ và hơn thế nữa vì những món nợ chồng chất đó mà ông không thể trả tự do cho những người nô lệ của ông. Đó là vết nhơ đen tối trong một di sản lịch sử vĩ đại.
ReplyDeleteVì nỗi ám ảnh cá nhân này, Jefferson không phân biệt được sự khác biệt giữa nợ công và nợ tư, giữa nợ đầu tư và nợ tiêu dùng. Không giống như cá nhân, nhà nước không có tuổi thọ cố định nên nhà nước luôn có khả năng "đảo nơ." Không giống như nợ tiêu dùng (cách mà Jefferson chồng chất nợ tư của mình), nợ đầu tư là nguồn lực cơ bản để xã hội xây dựng nguồn tư bản cho sản xuất và phát triển công nghệ tương lai.
Đối với bản thân Jefferson, nợ và chế độ nô lệ là hai mặt của một đồng xu. Vì vậy ông không nhận ra - và không chấp nhận được sự thât - là nhờ nợ mà 13 bang thuộc địa mới thắng được đế quốc Anh trong cuộc chiến dành độc lập của họ và nhờ nợ mà Hợp Chủng Quốc mới tạo ra được những cơ sở công nghiệp ban đầu để bắt kịp công nghệ của thế giới thời bấy giờ.
1 bài báo hay, ko ngờ những suy nghĩ cách đây 200 năm mà vẫn còn tính thời sự: Con người sinh ra phải được tự do, nghĩa là ko bị mang nợ ngay từ lúc lọt lòng !
ReplyDelete