Tại sao TQ viện dẫn DOC 2002 để bác bỏ jurisdiction của toà?

Tại sao TQ viện dẫn DOC 2002 để bác bỏ jurisdiction của toà? Lý do là Điều 281 của UNCLOS qui định nếu các bên đã có thoả thuận về một biện pháp giải quyết tranh chấp khác rồi thì chỉ khi nào biện pháp (giải quyết tranh chấp) đó đổ vỡ hoặc bế tắc thì mới được khởi kiện theo UNCLOS. TQ cho rằng DOC yêu cầu các bên phải đàm phán với nhau để giải quyết các tranh chấp, cho nên Philippines đã vi phạm DOC vì không chịu đàm phán mà đem ra PCA kiện.

Như đã viết trong entry trước, toà bác bỏ quan điểm của TQ vì toà cho rằng DOC không phải là "legally binding agreement", bởi vậy các bên không có nghĩa vụ phải tuân thủ nó một cách bắt buộc. Hơn nữa DOC cũng không "explicitly", thậm chí "implicitly", loại trừ các hình thức giải quyết tranh chấp khác cho nên mục 2 Điều 281 không áp dụng được ở đây như TQ yêu cầu. Tuy nhiên toà đã chỉ ra hai hiệp ước khác mà cả TQ lẫn Philippines đều là thành viên và cả hai hiệp ước đó đều là "legally binding agreement".

Hiệp ước thứ nhất là "Treaty of Amity and Co-operation in Southeast Asia" được các thành viên sáng lập ASEAN đưa ra năm 1976, sau đó rất nhiều nước khác bao gồm cả TQ đã ký. Đọc các điều khoản liên quan đến giải quyết tranh chấp có thể thấy hiệp ước này qui định rất cụ thể nếu 2 thành viên có tranh chấp phải giải quyết theo trình tự thế nào (đàm phán, hoà giải, thông qua High Council). Tuy nhiên rất may cho Philippines là hiệp ước này (Article 17) qui định những biện pháp giải quyết tranh chấp nói trên không loại trừ khả năng các bên áp dụng Article 33 của Hiến chương LHQ, trong đó cho phép các bên đem tranh chấp ra một toà trọng tài.

Hiệp ước thứ hai là Convention on Biological Diversity, cả TQ lẫn Philippines đều là thành viên và hiệp ước này liên quan đến Submission 11 và 12(b) của Philippines. Tất nhiên hiệp ước này cũng là "legally binding agreement", trong đó cũng qui định rõ qui trình giải quyết tranh chấp, do đó cũng có khả năng vi phạm vào Điều 281 UNCLOS. Phía Philippines phản bác khả năng hiệp ước này là một "legal agreement" với TQ bắt buộc giải quyết Submission 11 và 12(b), nhưng một điểm rất đặc biệt trong luận điểm của Philippines là họ công nhận một án lệ khác (Southern Bluefin Tuna) mà toà đã xử theo quan điểm ngược lại (bất lợi cho Philippines). Tôi không phải chuyên gia luật nên không biết việc phản bác lại một án lệ có phổ biến không, tuy nhiên Philippines đã thuyết phục được PCA đồng ý với quan điểm của mình.

Gần giống với Điều 281, Điều 282 UNCLOS cũng có khả năng bác bỏ jurisdiction của PCA nếu TQ và Philippines có một "legal agreement" phân xử tranh chấp bằng một cơ chế khác có tính bắt buộc (binding decision). Hầu hết các lập luận trong Điều 281 được toà áp dụng lại cho Điều 282 và đều có lợi cho Philippines.