Trở ngại tiếp theo là Điều 283 UNCLOS trong đó yêu cầu các bên có tranh chấp phải thực hiện "exchange of views" về...

Trở ngại tiếp theo là Điều 283 UNCLOS trong đó yêu cầu các bên có tranh chấp phải thực hiện "exchange of views" về các vấn đề tranh chấp trước khi có thể khởi kiện. TQ cho rằng Philippines chưa thực hiện "negotiation" về các tranh chấp. Philippines lập luận rằng "exchange of views" không nhất thiết là "negotiation" và đưa ra một loạt bằng chứng (các Notes Verbales và biên bản các cuộc họp với phía TQ). PCA đồng ý với các lập luận của Philippines và đưa ra một luận điểm rất thú vị: chính DOC mà TQ ký với các nước ASEAN là một "exchange of views" vì phải có tranh chấp thì mới cần DOC.

Một bài học cho VN là để chuẩn bị cho việc kiện tụng trong tương lai VN cần phải thực hiện "exchange of views" một cách chinh thức, ví dụ trao công hàm, Notes Verbales, triệu hồi đại sứ TQ... chứ không chỉ để người phát ngôn thỉnh thoảng lên báo đài phản đối miệng.

Một điểm nữa cần quan tâm là hầu hết các hiệp ước quốc tế (UNCLOS, Amity, UN Charter...) đều yêu cầu các bên có tranh chấp phải tiếng hành đàm phán (negotiation). Tất nhiên từ phán quyết (jurisdiction) của vụ kiện này (Philippines vs China) có thể thấy negotiation không phải là điều bắt buộc và tiên quyết trước khi khởi kiện như TQ lập luận. Từ trước tới nay TQ luôn "dụ dỗ" các nước đàm phán song phương để giải quyết các tranh chấp. VN không được mắc vào cái bẫy này vì TQ có thể vin vào đó nói rằng quá trình negotiation đang diễn ra nên VN không thể đi kiện. Có lẽ VN nên thuê một công ty luật quốc tế thật tốt để tư vấn và đại diện cho mình trong các tranh chấp với TQ. Nên xây dựng một chiến lược pháp lý lâu dài và bài bản, rút kinh nghiệm từ phán quyết này của PCA.