Khi toà ra phán quyết cuối cùng ngày 12/7/2016 kết luận đường 9 đoạn của TQ trái với qui định của UNCLOS, đa số dư luận quốc tế hoan nghênh nhưng đó là điều đã được nhiều chuyên gia dự đoán trước. Ngược lại phán quyết về việc không một thực thể nào trong quần đảo TS có EEZ, kể cả Ba Bình, là một điều khá bất ngờ với nhiều người. Không chỉ cá nhân tôi mà một số nhà bình luận thắc mắc tại sao Philippines không hề đả động gì đến Ba Bình trong các submissions mà toà vẫn xem xét đến đặc tính pháp lý của đảo này. Bởi vậy khi bắt tay vào đọc 500 trang phán quyết tôi "nhảy cóc" ngay đến Chương 4 để tìm hiểu lý do tại sao, hoá ra mọi thứ đều có lý của nó.
Trước hết xin nhắc lại một số vấn đề liên quan đến vụ xử cho những ai chưa biết (bạn nào muốn tìm hiểu kỹ hơn có thể đọc lại một bài tôi viết trên blog từ năm 2014 - link bên dưới). Theo Điều 298 các quốc gia đã phê chuẩn UNCLOS có quyền opt-out (miễn trừ/không tuân thủ) Điều 287, là điều khoản qui định qui chế giải quyết tranh chấp bắt buộc giữa các thành viên. Nhưng Điều 298 chỉ cho phép opt-out khỏi một số loại tranh chấp chứ không phải tất cả, một trong số đó là những tranh chấp liên quan đến phân định ranh giới trên biển.
TQ (giống nhiều quốc gia lớn) đã tuyên bố opt-out và họ dựa vào đây để cho rằng toà không có jurisdiction phân xử những gì Philippines đệ trình vì liên quan đến ranh giới biển. Ngoài ra TQ cũng lập luận vấn đề chủ quyền trên các đảo nằm ngoài phạm vi UNCLOS, cho nên phải để TQ và các nước liên quan giải quyết xong (qua con đường đàm phán song phương) các tranh chấp chủ quyền rồi toà mới có thể phán quyết về đặc tính (LTE vs Rock vs Island) của các đảo. Một lập luận nữa của TQ là Philippines (và các nước ASEAN khác) đã ký DOC với họ năm 2002, trong đó qui định sẽ giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông bằng con đường đám phán.
Ngày 23/10/2015 PCA ra phán quyết về jurisdiction trong đó phủ nhận lập luận thứ hai của TQ (phải giải quyết chủ quyền trên đảo trước). Toà cho rằng vấn đề chủ quyền và phán quyết về tính chất của các đảo không liên quan đến nhau, thậm chí nếu giả sử TQ có chủ quyền trên tất cả các đảo thì Philippines vẫn có thể kiện để xác định đặc tính của các đảo để từ đó xem xét liệu TQ có EEZ ở vùng biển TS hay không [P. 154]. Lập luận thứ ba của TQ (về DOC) cũng bị toà bác bỏ. Toà cho rằng DOC chỉ là cam kết chính trị chứ không phải ràng buộc pháp lý, do đó Philippines không bắt buộc phải giải quyết hết các tranh chấp thông qua DOC rồi mới được kiện theo UNCLOS [P. 159].
Riêng về lập luận thứ nhất liên quan đến tình trạng opt-out của TQ theo Điều 298, toà không thể đưa ra kết luận cuối cùng trong phán quyết về jurisdiction tháng 10/2015 đối với các submission 1, 2, 5, 8... Cụ thể trong Submission 5 Philippines yêu cầu toà tuyên bố Đá Vành Khăn (Mischief Reef) và Bãi Cỏ May (Second Thomas Shoal) có nằm trong EEZ của Philippines hay không. TQ hiện đang chiếm đóng Đá Vành Khăn còn Bãi Cỏ May do Philippines quản lý nhưng đang có nguy cơ bị TQ chiếm mất. Vì cả hai thực thể này đều là LTE (không có EEZ lẫn 12 hải lý territorial sea) nên nếu toà tuyên bố chúng nằm trong EEZ của Philippines thì về mặt pháp lý mọi hoạt động của TQ ở 2 thực thể này đều phạm pháp [P. 395].
Nhưng để khẳng định 2 LTE nói trên nằm trong EEZ của Philippines thì cần một điều kiện bắt buộc là không một thực thể nào khác trong quần đảo TS có EEZ kể cả Ba Bình. Nếu không sẽ có sự chồng lấn EEZ của các đảo với EEZ của Philippines tính từ đất liền. Một khi có sự chồng lấn thì toà phải phán quyết về ranh giới biển, là điềuTQ đã opt-out. Vì vậy dù Philippines không nêu đích danh Ba Bình, Trường Sa Lớn, hay Song Tử Tây trong các submissions nhưng toà vẫn phải xem xét các thực thể này để đảm bảo không có sự chồng lấn về EEZ và cuối cùng toà đã kết luận như vậy [P. 646].
Như vậy chính Submission 5 là lý do toà PCA phải ra phán quyết về đặc tính của Ba Bình (là rock chứ không phải island) làm giới quan sát quốc tế ngạc nhiên và làm TQ/Đài Loan nổi giận (vì TQ và Đài Loan không từ bỏ EEZ của các đảo họ chiếm đóng như VN và Philippines). Trong một stt tới tôi sẽ viết kỹ hơn về quá trình toà xác định Ba Bình không phải là island. Đọc những phần liên quan đến quá trình ra phán quyết này cực kỳ "đau tim", cũng may (cho Philippines và VN) cuối cùng toà đã kết luận như chúng ta đã biết :-)
http://kinhtetaichinh.blogspot.com.au/2014/07/philippines-vs-china.html
http://kinhtetaichinh.blogspot.com.au/2014/07/philippines-vs-china.html
No comments:
Post a Comment